ابراهیم حامدی (زادهٔ ۲۹ خرداد ۱۳۲۸ در تهران) مشهور به ابی خوانندۀ موسیقی پاپ اهل ایران است. او دارای صدایی از جنس باریتون استو در سبکهای مختلف موسیقی صاحب اثر است: بالاد، موسیقی فولکلور، پاپ تهرانجلس، دنس و اخیراً هاوس و ترنس. ابی تحت تأثیر خوانندگانی چون فرهاد مهراد، جنسیس، جیم موریسون، یوتو، کلدپلی و پر گسله بوده است.برخی او را با تام جونز خوانندهٔ سرشناس بریتانیایی مقایسه کردهاند، با این تفاوت که ابی را بر خلاف تام جونز دارای تمایلات سیاسی میدانند...
ابراهیم حامدی (زادهٔ ۲۹ خرداد ۱۳۲۸ در تهران) مشهور به ابی خوانندۀ موسیقی پاپ اهل ایران است. او دارای صدایی از جنس باریتون استو در سبکهای مختلف موسیقی صاحب اثر است: بالاد، موسیقی فولکلور، پاپ تهرانجلس، دنس و اخیراً هاوس و ترنس. ابی تحت تأثیر خوانندگانی چون فرهاد مهراد، جنسیس، جیم موریسون، یوتو، کلدپلی و پر گسله بوده است.برخی او را با تام جونز خوانندهٔ سرشناس بریتانیایی مقایسه کردهاند، با این تفاوت که ابی را بر خلاف تام جونز دارای تمایلات سیاسی میدانند...
زندگی خصوصی
پدر ابی خیاط بوده و مادرش خانهدار. چهار خواهر و یک برادر داشته که برادرش را چند سال پیش از دست داده است.[۴] وی از همسر اول خود فیروزه مقدادی، صاحب سه دختر به نامهای عسل، سایه و خاتون است که برای هر سۀ آنها یک ترانه خوانده است. همسر دوم او مهشید برومند یک پسر به نام فرشید دارد که پسرخواندهٔ ابی است. گفته میشود آغاز آشنایی آنها با یکدیگر، در یکی از اجراهای ابی در گوتنبرگ بوده است.ابی دو سال قبل از انقلاب، برای اجرای کنسرت به آمریکا میرود و با شروع انقلاب در ایران، ناگزیر در آنجا ماندگار میشود.
او به موسیقی یونانی علاقهمند است و از خوانندگان محبوبش میتوان به پیتر گابریل، فردی مرکوری، استینگ، بونو و جیم موریسون از گروه راک دورز اشاره کرد.
آغاز خوانندگی
او در دوران نوجوانی با خواندن قرآن در صفهای مدرسه به استعداد خود در خواندن پی میبرد. ابتدا در یک گروه دوستانه به نام سان بویز و سپس در باشگاهها و کاخهای جوانان به صورت رسمی شروع به خواندن میکند. در گروه سان بویز، ابتدا به تقلید از آهنگهای ایتالیایی، بخصوص ترانههای آلبانو کاریسی خواننده و بازیگر بنام ایتالیایی میپردازد و سپس به اجرای ترانههایی از خوانندگان مطرح آن دوران مانند جیم موریسون، اریک بوردون، تام جونز و پپینو دی کاپری رو میآورد.
او اولین بار در کاخ جوانان جنوبی به روی صحنه میرود. تجربهٔ اولین اجرای رسمی ابی از زبان خودش شنیدنی است. آنطور که وی در مصاحبهای نقل کرده است در اولین اجرا از فرط استرس، نیمی از بدنش کاملاً بیحس شده و اصطلاحاً به خواب میرود. او این واقعه را جزو خاطرات تلخ اما فراموشنشدنی خود ذکر کرده است.
ابی در همان دوران با شهبال و شهرام شبپره آشنا میشود. شهبال شبپره صدای او را در سان بویز میشنود و به وی پیشنهاد کار در گروه بلک کتز را میدهد. او در کنار فرهاد مهراد خوانندۀ توانمند ایرانی، مدت دو سال با گروه بلک کتز همکاری میکند و مدت زیادی در کابارهٔ کوچینی به روی صحنه میرود. سپس از این گروه جدا میشود و به همکاری با آهنگسازان و ترانهسرایان مطرح آن دوران میپردازد. ابی از دوران همکاری با فرهاد در گروه بلک کتز، به عنوان دورهٔ آموزشی خود یاد میکند و خود را وامدار فرهاد میداند.
در آن زمان که ابی وارد عرصهٔ موسیقی میشود، خوانندگان اندکی در ایران در زمینهٔ موسیقی پاپ فعالیت داشتهاند که از آن جمله میتوان به ویگن و عارف اشاره کرد.دیری نمیگذرد که ابی نیز نخستین ترانهٔ مستقل خود را با نام «عطش» عرضه میکند که برای فیلمی به همین عنوان ساخته میشود. دومین ترانهٔ وی «چرا چرا» نام دارد با شعری از مسعود هوشمند و آهنگی از واثقی.اما سومین ترانهٔ ابی که به گفتهٔ خودش باعث معروفیت وی میشود ترانهای است به نام «شب» با شعر اردلان سرفراز و آهنگ منصور ایراننژاد که برای اولین بار در شوی معروف میخک نقرهای از فریدون فرخزاد پخش میشود.
خوانندگی در خارج از ایران
ابی پیش از انقلاب، تکآهنگهای زیادی را بر روی صفحه منتشر کرد ولی هیچگاه آلبوم مستقلی از وی ارائه نشد. آثار این دورهٔ او بعد از انقلاب و در خارج از کشور بود که در قالب آلبومهای مستقل و به صورت کاست به بازار عرضه شد.
در کارنامهٔ کاری ابی، همکاری با ترانهسرایان برجستهای چون ایرج جنتی عطایی، اردلان سرفراز و شهیار قنبری و آهنگسازان سرشناسی چون بابک بیات، واروژان، فرید زلاند و سیاوش قمیشی به چشم میخورد. در میان آهنگسازانی که با آنها همکاری داشته، فرید زلاند با ۳۹ آهنگ و سیاوش قمیشی با ۲۷ آهنگ در صدر قرار دارند. آخرین کار فرید زلاند برای ابی سه آهنگ از آلبوم «طلوع کن» و آخرین کار سیاوش قمیشی برای ابی، مجموع آهنگهای آلبوم «شب نیلوفری» است. ابی در سالهای اخیر از طیف آهنگسازان سنتی فاصله گرفته و دو آلبوم اخیر خود را با همکاری آهنگسازان جوانی نظیر شوبرت آواکیان و شادمهر عقیلی وارد بازار کرده است.
ابی در سالهای اقامت در خارج از کشور، در بزرگترین سالنهای بینالمللی جهان کنسرت اجرا کرده است که برخی از آنها کنسرت خیریه بوده است. در سال ۲۰۰۷ میلادی برای اجرای کنسرت همراه با ارکستر سمفونی آخن، از ابی به شکلی ویژه دعوت به عمل میآید. اجرای ابی همراه با این ارکستر در رسانههای محلی آخن، بازتاب گستردهای مییابد. از معروفترین کنسرتهای خیریهٔ او نیز کنسرت وی در رویال آلبرت هال در لندن در سال ۲۰۱۰ است که عواید آن صرف کمک به بیماران مبتلا به ام اس شد.
همصدایی مردم با ابی در کنسرتهایش نیز جزو خصایص منحصر به فرد این خواننده محسوب میشود، تا جایی که او را جزو اولین خوانندگانی دانستهاند که به این همخوانی اهمیت داد و حتی آن را در آلبوم کنسرتهایش ضبط و پخش کرد.
با آنکه سالهاست که ابی در خارج از ایران و در تبعید زندگی میکند، هنوز برخی طراحان ایرانی از نام وی جهت افزایش فروش کالاهای تجاری خود بهره میگیرند.شماری از خوانندگان داخل ایران نیز به شدت تحت تأثیر سبک خواندن و نحوهٔ اجرای او قرار گرفتهاند. در مورد قاسم افشار که از جملهٔ این خوانندگان است و بازخوانی ترانهٔ «خلیج فارس» ابی بدو منسوب است،حتی در حرکات دست و پای وی هنگام اجرای کنسرت نیز شباهت بسیاری با ابی برقرار ساختهاند.
مفهوم ترانهها
ابی به خواندن ترانههایی با مضامین سیاسی، اجتماعی و نیز عاشقانه علاقه نشان میدهد. او ترانههای متعددی در مورد ایران خوانده که بسیاری از آنها دارای مضامین سیاسی اعتراضی و گاه بحثانگیز بودهاند. از جملهٔ این ترانهها که سرشار از مضامین سیاسی هستند میتوان به «خلیج فارس»، «بشکن» و «تصمیم» اشاره کرد.ترکیب ملودی فرید زلاند و کلام شهیار قنبری و تنظیم منوچهر چشمآذر منجر به خلق ترانهای شده است با نام «نون و پنیر و سبزی» که میتوان آن را سمبل ترانههای معترض دورهٔ خود به حساب آورد. این ترانه با اجرای مشترک ابی و داریوش به عنوان یکی از ترانههای ممنوعه در سالهای اوایل دههٔ ۱۳۷۰ در ایران به صورت پنهانی دست به دست میگشته است.
صرفنظر از مسائل سیاسی، او در ترانههای خود به مسائل اجتماعی نظیر فقر، آزادی بیان و حقوق زنان نیز توجه نشان میدهد. سه ترانهٔ «هلا»، «سیاهپوشها» و «بانوی خاوری» نمونههایی از این دست هستند.عشق هم در کلام او گاه رنگ و بوی زمینی و جسمانی پیدا میکند و عاشق، از چشم و لب و قد و تن یار سخن به میان میآورد مانند ترانۀ «مداد رنگی»؛و گاه چنان ژرف، متعالی و مقدس میشود که سخن از معراج و رجعت و خدا شدن میشود مانند ترانۀ «رازقی».اکثر این ترانههای عاشقانه، اشعار ترانهسراهای معاصر است ولی در لابهلای آنها اشعار عرفانی شعرای متقدم نیز دیده میشود مانند آهنگ «حیلت رها کن» که شعر آن از مولوی است و آهنگ «خدا میداند» که شعر آن از شمس مشرقی شاعر و عارف قرن هشتم است.
ترانۀ «مولای سبزپوش» سرودۀ ایرج جنتی عطایی نیز خالی از مضامین عرفانی نیست چرا که در ادب پارسی، اصطلاح «سبزپوش» همواره لقب کسانی بوده است که در بالاترین سطح عرفانی زندگی میکنند، خواه فرشتگان، پیامبر، خضر نبی، و یا دلیل راه عرفانی بوده باشد.با این همه، تلاشهایی نیز در جهت سیاسی جلوه دادن این ترانه صورت گرفته است، چنانکه در آلبومی تحت عنوان «وحدت؛ پایان ۲۵۰۰ سال دیکتاتوری» که دقیقاً بعد از انقلاب اسلامی در ایران منتشر شد، این آهنگ ابی در کنار دیگر ترانههای سیاسی یا ملیگرایانۀ خوانندگان آن دوره قرار گرفته است.
ابی را از نظر کاری خوانندهای ریسکپذیر، و از نظر انتخاب آهنگ و ترانه، نوگرا میدانند. این ریسکپذیری در کار، در دو آلبوم اخیر وی بخصوص سه ترانهٔ «من اگه خدا بودم»، «خدا با ماست» و «جهانبینی» با وضوح بیشتری نمایان میشود. ترانهٔ «من اگه خدا بودم» با طرح مسئلهٔ شر و در رأس آن فاجعهٔ زلزلهٔ بم، به نوعی دیدگاههای رایج در مورد خدا را به چالش میکشد. ترانهٔ «خدا با ماست» نیز ترانهای ساختارشکن است با این تفاوت که برخلاف ترانهٔ «من اگه خدا بودم» درصدد است با شریک قرار دادن خدا در تمام شئون زندگی انسان، راهکاری برای رویارویی با شرور پیش پای انسان بگذارد. در ترانهٔ «جهانبینی» نیز با طرح موضوع فلسفۀ زندگی، بسیاری از چالشهای ذهنی و دغدغههای فکری بشری به باد انتقاد گرفته میشود و تنها جهانبینیِ دارای اهمیت و اصالت، عشق معرفی میگردد.
ابی به کیفیت کلامی و زبانی ترانههایی که میخواند بسیار اهمیت میدهد ولی این بدین معنا نیست که در مورد ملودی و موسیقی کار خود حساسیت ندارد. در برخی مواقع، اساساً ملودی اثر بوده است که موجبات خلق ترانه را فراهم ساخته است. به عنوان نمونه، دو آهنگ «ستارههای سربی» و «شبگریه» توسط ایرج جنتی عطایی بر روی دو ملودی پیشساختهٔ سیاوش قمیشی ترانهسازی شده است.
ترانههای خاص
گفتنی است دو آهنگ از کارهای ابی دارای دکلمه است، یکی آهنگ «خورجین» از آلبوم «شبزده» که توسط بابک بیات آهنگساز همین ترانه اجرا شده است و دیگری آهنگ «بانوی خاوری» از آلبوم «حسرت پرواز» که توسط خود ابی اجرا شده است و میتوان آن را تنها دکلمهٔ ابی به حساب آورد. ابی در دوران جوانی، توانایی خود را در زمینهٔ خوانندگی به زبان انگلیسی نیز به محک گذاشته است که دو ترانهٔ آن به صورت رسمی در آلبومهایش منتشر شده است یکی ترانهٔ PaPa در آلبوم «تپش» و دیگری ترانهٔ Far Away در آلبوم «پیر».
ابی اخیراً به بازخوانی برخی آهنگهای قدیمی خود پرداخته است مانند ریمیکس دو آهنگ «خالی» و «مست چشات» که در آلبومی به نام «یادگاری» منتشر شدهاند.ریمیکس ترانههایی مانند «پوست شیر»، «درخت»، «نوازش» و «گریه نکن» که در شماری از سایتها[۲۵] منتشر شده است کارهایی ذوقی و تفننی از طرف برخی هواداران ابی است و ارتباطی به ریمیکسهای رسمی خواننده ندارد.
در نظرسنجیای که از طرف شبکۀ تلویزیونی من و تو با عنوان «ماندگارترین ترانههای ایرانی» انجام گرفته، ترانۀ «پوست شیر» به عنوان برترین ترانۀ ابی معرفی شده است. دیگر ترانههای برتر ابی در این فهرست، به ترتیب عبارتند از: «ستارههای سربی»، «مست چشات»، «درخت»، «خالی»، خلیج فارس، «محتاج»، «شبزده»، «کی اشکاتو پاک میکنه»، «گریه نکن»، «با تو» و «شکار».
ابی به تازگی با همکاری شادمهر عقیلی موزیک ویدیویی با نام «رؤیای ما» منتشر کرده است که آمار بازدید از آن در وبسایت یوتیوب از مرز یک و نیم میلیون نفر گذشته است. این میزان بازید از ویدیو کلیپهای ابی در این سایت ظاهراً بیسابقه است.فایل صوتی این ترانه نیز در وبسایت ویکی صدا با قریب دویست هزار بازدید، پرمخاطبترین ترانۀ ابی در این وبسایت محسوب میشود.
شاید جنجالیترین ترانۀ ابی در طول دوران کاریاش، ترانۀ سیاسی «راه من» سرودۀ شهیار قنبری با آهنگسازی فرید زلاند باشد که منجر به اختلافات دامنهداری بین ابی با آهنگساز، ترانهسرا و تا حدودی خوانندۀ بعدی این ترانه گردید. فرید زلاند که در ابتدا این ترانه را با صدای ابی، آهنگسازی و ضبط کرده بود بنا به دلایلی از ادامۀ کار منصرف شده و ترانۀ مزبور را با صدای داریوش، دیگر خوانندۀ پاپ ایرانی که او نیز تمایلی زایدالوصف به خواندن ترانههای سیاسی دارد، در آلبومی مستقل وارد بازار کرد. ابی نیز که علاقۀ خاصی به این ترانه داشته و خود را خالق تحریرهای موجود در این آهنگ میداند و حتی بر خلاف نظر آهنگساز آن مدعی است که دستمزد آهنگساز و ترانهسرا و تنظیمکننده را تمام و کمال پرداخت کرده است، نمیتواند به راحتی از کنار این آهنگ بگذرد و آن را بر روی سایت اختصاصی خود قرار میدهد که بعدها اعتراض فرید زلاند را برمیانگیزد. شاید به خاطر رفتار غیرحرفهای آهنگساز این ترانه بوده است که برخی به طعنه، نام این ترانه را «راه زلاند» نهادهاند.
ابی و سایر خوانندگان
ابی کارهای مشترک زیادی نیز با سایر خوانندگان ایرانی داشته است که از میان خوانندگان کلاسیک میتوان به داریوش (آهنگ نون و پنیر و سبزی)، شاهرخ (آهنگ همخون)، سلی و نلی (آهنگ خدا میداند) و هایده (آهنگ شب عشق) و از میان خوانندگان جوان به آرش (آهنگ بگو ای یار)، نوید و امید (آهنگ گریز)، کامران و هومن (آهنگ مگه فرشته هم بده و آهنگ کلبه) و شادمهر عقیلی (آهنگ رؤیای ما) اشاره کرد. تنها کار مشترک سیاوش قمیشی با ابی، همخوانی بخشی از ترانهٔ «کوه یخ» بوده است. در برخی آهنگها هم ابی صرفاً بخشی از ترانه را با خوانندهٔ اصلی همخوانی میکند مانند آهنگ «جسارت» از امیر آرام و نیز آهنگ «شهر ظلمت» از شاهرخ.
برخی ترانههایی که ابی خوانده است، توسط خوانندگان دیگر قبل یا بعد از وی نیز خوانده شده است مانند آهنگ «پاییز» توسط سیاوش قمیشی، آهنگ «عسل» توسط ستار، آهنگ «راه من» توسط داریوش. آهنگ «گلواژه» توسط هایده، آهنگ «هموطن» توسط شهرام شبپره و مجموع ترانههای آلبوم «تاج ترانه» که از آن گوگوش است و توسط ابی و به یاد آهنگساز فقید آنها واروژان بازخوانی شده است.
ابی را از جمله نادر خوانندگانی دانستهاند که با آغوشی باز، همراه با بسیاری از خوانندگان، روی صحنه خوانده است. داریوش، بیژن مرتضوی، شهرام شبپره، سیاوش قمیشی، کامران و هومن، آرش و شادمهر عقیلی از جمله خوانندگانی هستند که ابی با آنها کنسرت مشترک داشته است.
ابی برای سلایق و علایق نسل جوان، احترام خاصی قائل است و این یکی از عواملی بوده است که او را به همکاری با خوانندگان و آهنگسازان جوان سوق داده است. او که در سالهای اخیر به سبک موسیقی الکترونیکی روی آورده است، معتقد است که در این نوع سبک، کیفیت ضبط ترانهها بهبود مییابد و خیلی بهتر میتوان با نسل جوان که به سبکهای جدید موسیقی گرایش دارند، ارتباط برقرار کرد. آهنگ «بگو ای یار»، ترانهای دوصدایی از ابی و آرش است که به سبک الکترونیکی اجرا شده است.
نت و آکورد آهنگها
فریبرز لاچینی آهنگساز و نوازندهٔ برجستهٔ ایرانی، در سایت اختصاصی خود، موسیقی بیکلام تعداد قابل توجهی از ترانههای ابی را که از نواختههای خود ایشان است همراه با نت آنها، در دسترس همگان قرار داده است. مجموعه آلبومهایی تحت عنوان بوی دیروز در ۱۷ مجموعه نیز به فریبرز لاچینی منسوب است که در آنها وی در هر آلبوم، به صورت پراکنده، موسیقی بیکلام یکی دو تا از کارهای ابی را نیز عرضه کرده است.
همچنین سیاوش قمیشی، دیگر آهنگساز توانمند ایرانی که او هم به ساخت موسیقی بیکلام علاقه نشان میدهد، در آلبومی با نام City Of The Sun (شهر آفتاب)، موسیقی بیکلام سه ترانه از ترانههای ابی را عرضه کرده است، بدینترتیب: Illuminata (ترانۀ مداد رنگی)، Inside The Circle (ترانۀ پیچک) و Moon Gate (ترانۀ پاییز).
عباس براری نیز در مجلد سوم کتابی تحت عنوان چهل سال پاپ، آکورد ۳۳ آهنگ از ترانههای ابی را تنظیم و گردآوری کرده است که توسط انتشارات رهام به چاپ رسیده است. متن ترانههای ابی نیز در کتابی مستقل، تحت عنوان ترانههای ماندگار: ستارههای سربی توسط حامد حمیدا گردآوری شده است که در سال ۱۳۷۹ به چاپ رسیده است. کتاب با مقدمهای دربارهٔ سیر ترانهسرایی در ایران آغاز میگردد و آنگاه، متن ترانههای خواندهشدهٔ ابی تا قبل از سال انتشار کتاب، در قالب سیزده دفتر عرضه میشود.
فعالیتهای سیاسی
ابی پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران نیز چندین ترانهٔ اجتماعی و اعتراضی خوانده بود از جمله آهنگ «شکار» که دو سال مانع از شنیدن آن در رادیو شدند تا اینکه این ترانه با کسب جایزه از فستیوال ترکیه به گوش همه رسید. اما با کوچ اجباری پس از انقلاب بود که چهرهٔ او به عنوان یک ترانهخوان معترض و سیاسی در کنار داریوش به تصویر درآمد. ابی از همان سالهای آغازین پس از انقلاب و در طول دهههای اخیر با اجرای حدود ۱۵ تا ۲۰ ترانهٔ سنگین اعتراضی، اجتماعی و سیاسی تعهد خود را به جامعه و مخالفتش را با حکومت فعلی نشان داده است. ابی در مصاحبهای در شهریور ۱۳۸۷ گفت: «اصلاً نالازمترین و غیرضروریترین چیز که میتوانست برای آن مملکت اتفاق بیفتد، انقلاب اسلامی بود».
ابی پیش از انتخابات ریاستجمهوری ایران (۱۳۸۸)، با خواندن آهنگی اعتراضی به نام «تصمیم» و ویدیویی استعاری، به نوعی حوادث پس از انتخابات را پیشبینی کرد. این ترانه در خبرگزاریهای خارجی نیز بازتاب داشته است.او همچنین در سرکوب مردم معترض به نتایج انتخابات ۱۳۸۸، با حضور در راهپیماییهای اعتراضی در خارج از کشور و مصاحبههای تند علیه دولت و حکومت ایران، اعتراض خود را شدیداً نشان داد.
فیلمشناسی
ابی در دو فیلم در نقش بازیگر حضور داشته است. یکی فیلم بوی گندم، محصول سال ۱۳۵۶ به کارگردانی محمد دلجو و امیر مجاهد، و دیگری فیلم ناخدا با خدا، محصول سال ۱۳۵۲ به کارگردانی نصرتالله وحدت. فیلم بوی گندم، ماجرای سیامک، اسی و تقی سه دوست آس و پاسی است که ابی در آن نقش تقی را بازی میکند. تقی معتاد است و نصیحتهای سیامک را برای ترک اعتیاد نمیپذیرد و عاقبت نیز در پایان داستان میمیرد. بعدها ابی از بازی در این فیلم اظهار ندامت و پشیمانی میکند و آن را دخالت در حوزهٔ غیرتخصص خود عنوان میکند. ابی در فیلم ناخدا با خدا، ظاهراً نقش کوتاهی داشته است.
ابی به عنوان خواننده نیز در سینمای ایران فعالیت داشته است. طبق آمار بانک جامع اطلاعات سینمای ایران، در بین ۲۹۶ خوانندهای که در سینمای ایران فعالیت داشتهاند، ابی با خوانندگی در ده فیلم، مقام سیزدهم را به خود اختصاص داده است و از این لحاظ با شهپر، دیگر خوانندهٔ ایرانی برابری میکند. این ده فیلم به ترتیب سال تولید عبارتند از: